Voeding & diëtetiek

1.    Editoriaal – Hoofdredactrice Britt Van de Voorde
Inleiding 

2.    VBVD Nieuws en voedselconsumptiepeiling 2022 - 2023
Deze rubriek bevat het verslag van het Herfstsymposium van de VBVD van 22 oktober 2024 en de resultaten van de voedselconsumptiepeiling 2022 – 2023. De Nationale Voedselconsumptiepeiling 2022-2023 in België onderzocht de voedingsconsumptie, voedingsinname, gewichtstoestand en gewichtsgerelateerd gedrag van 3777 personen van 3 jaar en ouder. Het rapport toont dat 49% van de bevolking overgewicht heeft, waarvan 18% obesitas. De middelomtrekmetingen geven aan dat 22% van de bevolking een verhoogd gezondheidsrisico loopt en 35% een sterk verhoogd risico. De resultaten variëren per leeftijdsgroep, geslacht, opleidingsniveau en regio, waarbij oudere volwassenen en personen met een lager opleidingsniveau het grootste risico op overgewicht en obesitas hebben. Daarnaast blijkt dat 28% van de bevolking probeert af te vallen, met vrouwen en jongere volwassenen als de meest actieve groepen hierin. Ongezonde methoden zoals roken en vasten worden vaker door adolescenten gebruikt. Symptomen van eetstoornissen komen voor bij 13% van de bevolking tussen 10 en 64 jaar, met aanzienlijke verschillen tussen geslachten en opleidingsniveaus. Bij ouderen is 2% ondervoed en loopt 29% risico op ondervoeding. De peiling toont ook dat regelmaat in eetpatronen, zoals dagelijks ontbijten, vooral bij adolescenten en jongvolwassenen afneemt. De Nutri-Score en marketing gericht op kinderen beïnvloeden de voedingskeuzes van de bevolking, met een aanzienlijk deel van de ouders die ongezonde producten kopen op basis van kindermarketing. Deze bevindingen benadrukken de noodzaak van gerichte interventies om de voedingsgewoonten en gezondheid van de Belgische bevolking te verbeteren.

3.    Artificiële intelligentie: een bondgenoot voor diëtisten? – Veerle De Mol, Isabelle Heyens, dr. Sophie Marchand en dr. Dimitri Declercq. 
Het artikel "Artificiële intelligentie: Een bondgenoot voor diëtisten?" bespreekt de groeiende rol van AI in de diëtetiek en de gezondheidszorg. AI-technologieën zoals smartphone-apps, chatbots en beeldherkenningssoftware bieden nieuwe mogelijkheden voor diëtisten en patiënten. Deze technologieën kunnen onder andere helpen bij het bijhouden van voedselinname, het geven van gepersonaliseerde voedingsadviezen, en het automatiseren van administratieve taken. AI kan gezondheidsuitkomsten voorspellen en individuen identificeren die risico lopen op voedingsgerelateerde problemen, zoals ondervoeding. AI-gestuurde apps kunnen nauwkeurig portiegroottes van maaltijden schatten en voedingswaarde berekenen, wat de last voor zowel patiënten als diëtisten vermindert. Gepersonaliseerde voedingsadviezen op basis van AI-algoritmen kunnen de naleving van adviezen en gezondheidsuitkomsten verbeteren. De integratie van AI in de diëtetiek brengt echter ook uitdagingen met zich mee. De kwaliteit en representativiteit van de gegevens waarmee AI-systemen zijn getraind, kunnen leiden tot biases en onnauwkeurige resultaten. AI kan de menselijke expertise en empathie van diëtisten niet vervangen, die essentieel blijven voor het individualiseren van zorg en het opbouwen van therapeutische relaties. Kortom, AI biedt veelbelovende kansen voor de diëtetiek, maar moet zorgvuldig worden geïntegreerd om de voordelen te maximaliseren en de uitdagingen aan te pakken.

4.    Dossier voedselongelijkheid: Je bent wat je eet, je eet wat je bent: voedselongelijkheid in Vlaanderen – Sofie Van Keymeulen, expert voedselongelijkheid Vlaams Instituut Gezond Leven vzw
Het artikel "Je bent wat je eet, je eet wat je bent: voedselongelijkheid in Vlaanderen" door Sofie Van Keymeulen bespreekt de groeiende voedselonzekerheid en ongelijkheid in Vlaanderen. Bijna 1 op de 10 Vlamingen kan zich geen gezonde voeding veroorloven en 1 op de 14 maakt zich zorgen over voedseltekorten. Mensen in maatschappelijk kwetsbare situaties, vaak met lage inkomens en beperkte netwerken, ervaren de grootste voedselongelijkheid. Ze hebben minder toegang tot gezonde voeding, wat hun risico op obesitas en welvaartsziekten verhoogt, en ze leven vaak in omgevingen die gezonde keuzes bemoeilijken. Voedselongelijkheid wordt verergerd door economische, fysieke, sociaal-culturele en politieke factoren, zoals stijgende voedselprijzen en beperkte beschikbaarheid van gezonde opties. Chronische stress, vaak veroorzaakt door armoede, beperkt de mentale bandbreedte van mensen om gezonde keuzes te maken, wat leidt tot impulsiever gedrag en minder doordachte voedingskeuzes. Om voedselongelijkheid te bestrijden, zijn zowel structurele beleidsmaatregelen als praktische ondersteuning door diëtisten nodig. Diëtisten kunnen bijdragen door hun praktijk toegankelijker te maken, stressoren te minimaliseren, en motiverende gespreksvoering en voedselvaardigheden te versterken. Het artikel benadrukt dat een integrale aanpak, inclusief armoedebestrijding en verbeterde voedselomgevingen, essentieel is om voedselongelijkheid effectief aan te pakken.

5.    Dossier voedselongelijkheid: Wat komt er nog allemaal op ons bord? Voedselverhalen van mensen in voedselonzekerheid in Antwerpen-Noord – Jusra Baki, projectverantwoordelijke Food Care AP Hogeschool Antwerpen
Het artikel "Voedselverhalen van mensen in voedselonzekerheid in Antwerpen-Noord" door Jusra Baki onderzoekt de complexe realiteit van voedselonzekerheid in Antwerpen-Noord, een wijk met een hoge armoedeprevalentie. Ondanks de aanwezigheid van diverse voedingswinkels en voedsel(hulp)initiatieven, ervaren veel bewoners dagelijkse uitdagingen bij het verkrijgen van gezonde en betaalbare voeding. Het onderzoek van Food Care, uitgevoerd door AP Hogeschool, belicht de barrières en strategieën die mensen in voedselonzekerheid hanteren. Bewoners maken vaak gebruik van lokale buurtwinkels en markten om betaalbare en gezonde voedingsmiddelen te vinden, wat veel tijd en energie kost. Voedselbanken worden vaak als ontoereikend ervaren vanwege beperkte keuzevrijheid, twijfelachtige kwaliteit van producten en lange wachttijden, wat leidt tot gevoelens van onvrede en schaamte. Sociale netwerken en lokale initiatieven spelen een cruciale rol in het ondersteunen van mensen in voedselonzekerheid. Initiatieven zoals kooksessies en sociale kruideniers bieden niet alleen toegang tot voedsel, maar versterken ook de sociale verbondenheid en kennisuitwisseling. Het artikel pleit voor beleidsmaatregelen die de toegang tot kwaliteitsvolle voeding verbeteren door bewoners actief te betrekken bij voedselprojecten en de sterke punten binnen de gemeenschap te benutten.

6.    Onderzoek: snacken, een belangrijk element voor gezond verouderen – Kim Cnudde en Flore De Vylder
Het artikel "Snacken, een belangrijk element voor gezond verouderen" door Kim Cnudde en Flore De Vylder onderzoekt het snackgedrag van Vlaamse 60-plussers en de impact daarvan op hun gezondheid. Het onderzoek toont aan dat snacken zowel positieve als negatieve effecten kan hebben, afhankelijk van de frequentie, het tijdstip, de portiegrootte en het soort voedingsmiddel.
Positieve effecten van snacken zijn onder andere het helpen voorkomen van malnutritie en sarcopenie door het verhogen van de energie- en eiwitinname. Eiwitrijke snacks zijn vooral nuttig voor het behoud van spiermassa en -kracht bij ouderen. Aan de andere kant kan het consumeren van energierijke snacks leiden tot een verstoorde energie- en voedingsstoffenbalans en gewichtstoename. Vlaamse 60-plussers consumeren gemiddeld iets meer dan twee snacks per dag, voornamelijk thuis en in de namiddag. Gezonde snacks, zoals fruit, worden vaker in de voormiddag gegeten, terwijl ongezonde snacks, zoals gebak en snoep, vaker in de namiddag worden geconsumeerd. Emoties en de sociale omgeving spelen ook een rol in het snackgedrag. Negatieve emoties zoals angst en eenzaamheid leiden tot minder snacken en een voorkeur voor gezondere opties. Positieve emoties zoals tevredenheid en enthousiasme verhogen de snackconsumptie en de kans op het kiezen van ongezonde snacks. Bovendien kiezen ouderen vaker voor ongezonde snacks als ze anderen zien snacken. Het artikel benadrukt het belang van een gepersonaliseerde aanpak bij het adviseren van oudere volwassenen over snackgedrag om hun gezondheid te bevorderen.

7.    Tools voor diëtisten: Niet-stigmatiserend communiceren over eetgedrag en gewicht – Eetexpert VZW
Het artikel "Niet-stigmatiserend communiceren over eetgedrag en gewicht" door Eetexpert VZW bespreekt het belang van niet-stigmatiserende communicatie in de diëtistenpraktijk. Gewichtsstigmatisering, waarbij personen op basis van hun gewicht worden beoordeeld, heeft negatieve gevolgen voor zowel volwassenen als kinderen. Dit stigma kan leiden tot emotionele problemen, verstoord eetgedrag en sociale isolatie. Het artikel benadrukt dat gewicht vaak als controleerbaar wordt gezien, terwijl genetische, hormonale, psychologische en omgevingsfactoren een grote rol spelen. Bovendien is gewicht niet altijd een goede indicator van gezondheid; sommige mensen met obesitas zijn metabool gezond. Om stigmatisering te verminderen, moeten diëtisten hun eigen vooroordelen onderzoeken en een empathische, kennisrijke benadering hanteren. Dit omvat het gebruik van respectvolle taal, het creëren van een ondersteunende omgeving en het focussen op gezondheid in plaats van gewicht. Motiverende gespreksvoeringstechnieken, zoals open vragen stellen en advies op maat geven, zijn hierbij nuttig. Het artikel pleit voor een verschuiving van de focus op gewichtsverlies naar een focus op een gezonde leefstijl, waarbij aspecten zoals voeding, beweging, slaap en stressregulatie centraal staan. Dit bevordert langdurige gezondheidsverbeteringen en vermindert stigma.

8.    Verslag: Voedingssymposium diabetes – Katelijn David 
Het artikel "Voedingssymposium diabetes" door Katelijn David bespreekt het eerste voedingssymposium over diabetes, georganiseerd door de VBVD en de Diabetes Liga op 17 september. Dr. Roman Vangoitshoven sprak over GLP-1-analogen, die zowel de bloedsuikerspiegel verbeteren als gewichtsverlies bevorderen, maar waarbij het gewichtsverlies niet blijvend is zonder begeleiding van een diëtist. Diëtist An De Busser gaf praktische richtlijnen voor het gebruik van GLP-1-analogen en benadrukte het belang van een gezond eetpatroon. An De Busser behandelde ook insulineresistentie en het belang van vroege diagnose om type 2-diabetes te voorkomen. Dr. Inge van Boxelaer presenteerde over continue glucosemonitoring (CGM), wat waardevolle informatie biedt over bloedsuikerspiegels en de invloed van voeding en beweging. Dana Cools benadrukte het belang van eetstoornispreventie bij diabetespatiënten en het vermijden van een te sterke focus op gewicht. Nacera Filali besprak de uitdagingen van communicatie met patiënten van diverse achtergronden en het nut van interculturele bemiddelaars. Lisse Peters richtte zich op diabetes en voeding in de ouderenzorg, waarbij de autonomie en kwaliteit van leven van patiënten centraal staan. Dorian Vermaire sloot de dag af met praktische adviezen over koolhydraatinname en de relatie tussen insuline en gewicht. Het symposium bood waardevolle inzichten en kennisuitwisseling.

9.    Verslag: Vegan Summer Fest 2024 – Fara Van Belle
Het artikel "Verslag Vegan Summer Fest 2024" door Fara Van Belle beschrijft het jaarlijkse Vegan Summer Fest dat afgelopen augustus plaatsvond in Gent Expo. Het festival, georganiseerd door BEvegan, bood meer dan 100 standhouders, variërend van foodtrucks tot duurzame merken en organisaties. Bezoekers konden genieten van plantaardige kazen, dips, vleesvervangers, pralines, snoep en gebak. Er waren ook wedstrijden waarbij bezoekers prijzen konden winnen. Naast voedingsstanden waren er duurzame merken zoals Lush en Cîme, en informatiestanden van organisaties zoals Proveg, Animal Rights en WWF. In de namiddag gaf diëtist Evelien Mertens een presentatie over plantaardige voeding voor kracht en spiermassa, waarbij ze wetenschappelijke literatuur over vegan sportvoeding besprak. Later gaf Lenna Omrani een kookdemonstratie van een vegan curry met butter chicken. Buiten waren er tal van vegan foodtrucks met een breed scala aan opties, van pita's en pasta's tot vegan ijs. Het festival was kindvriendelijk met animatie, rustplekken en verzorgingstafels. Het evenement bood ook netwerkmogelijkheden en de kans om nieuwe merken te leren kennen. Het artikel concludeert dat het Vegan Summer Fest een dag vol heerlijk eten en leuke activiteiten was, en raadt aan om de volgende editie in de agenda te zetten.

10.    VIVEL/Eerstelijnszone – hervorming van de zorgraden, een terug- en vooruitblik
Het artikel "Hervorming van de zorgraden, een terug- en vooruitblik" bespreekt de hervorming van de Vlaamse zorgraden tussen 2022 en 2023, met als doel deze organisaties slagkrachtiger te maken. Het Horizon-programma van VIVEL ondersteunt deze transitie door zorgraden te helpen bij populatiegericht werken en het ontwikkelen van netwerkcompetenties. Dit programma biedt diëtisten de mogelijkheid om gezondheidsnoden van specifieke groepen beter in kaart te brengen en hun expertise gerichter in te zetten. VIVEL organiseert diverse opleidingen en evenementen om zorgraden te professionaliseren, zoals webinars over samenwerking met lokale besturen en trainingen over netwerkvorming. In 2024 lag de focus op het versterken van netwerken en populatiegericht werken, evenals het ontwikkelen van een stabieler financieringskader voor zorgstructuren. Een nieuwe reeks basisopleidingen voor netwerkcompetente zorgraden wordt in januari en februari 2025 aangeboden, gericht op medewerkers en bestuurders van zorgraden. Daarnaast lanceerde VIVEL de e-learning "Veilig communiceren in de zorg", die zorgprofessionals helpt om gevoelige informatie veilig en effectief uit te wisselen binnen een digitale zorgomgeving. Het artikel benadrukt het belang van veilige communicatie en de voortdurende professionalisering van zorgraden om voorbereid te zijn op de veranderende eisen van de moderne zorgomgeving.

11.    Oproep van Cochrane 
Het artikel "Betrouwbare Gezondheidsinformatie in je Eigen Taal" van Cochrane roept op tot hulp bij het vertalen van samenvattingen van systematische literatuuroverzichten naar het Nederlands. Cochrane staat bekend om zijn betrouwbare, wetenschappelijk onderbouwde overzichten die wereldwijd erkend worden. Deze overzichten zijn oorspronkelijk in het Engels, maar worden toegankelijk gemaakt voor een breder publiek via 'Plain Language Summaries' (PLS), die nu in 21 talen beschikbaar zijn, waaronder Nederlands. Het doel is om jaarlijks minimaal vijf PLS over diëtetiek te vertalen en op te nemen in de Cochrane Database. Vier hiervan zullen worden gepubliceerd in het Tijdschrift voor Diëtetiek, met naamsvermelding van de vertaler. Het vertaalproces omvat drie stappen: vertaling, review en finale aftoetsing. Cochrane zoekt iemand met een achtergrond in diëtetiek om deze vertalingen te verzorgen. De verwachte tijdsinvestering is 2 tot 4 uur per PLS, wat neerkomt op 2 tot 4 uur per twee maanden. Hoewel er geen financiële vergoeding is, biedt deze activiteit naamsvermelding in de Cochrane Database en een waardevolle toevoeging aan het CV. Voor vragen kan contact worden opgenomen met Trudy Bekkering, directeur Cochrane België. Cochrane hoopt op medewerking om betrouwbare gezondheidsinformatie toegankelijk te maken voor een breder publiek.

12.    Voor u gelezen: Geïntegreerde Zorg: Werken aan Samenwerken – Britt Van de Voorde
Het boek "Geïntegreerde Zorg: Werken aan Samenwerken" van Jo Vandeurzen en Stef Steyaert biedt een uitgebreide handleiding voor het implementeren van geïntegreerde zorg binnen de zorgsector. Het boek bevat inzichten van 25 experts uit diverse disciplines en richt zich op het naadloos integreren van verschillende zorgdiensten om een holistische en patiëntgerichte benadering te realiseren. Voor diëtisten benadrukt het boek het belang van multidisciplinaire samenwerking, waarbij diëtisten actief moeten samenwerken met andere zorgprofessionals om optimale zorgresultaten te bereiken. Het legt ook de nadruk op patiëntgerichte zorg, waarbij de behoeften en wensen van de patiënt centraal staan, en het gebruik van technologie en innovatie, zoals elektronische gezondheidsdossiers en teleconsultaties, om de zorgcoördinatie te verbeteren. Daarnaast bespreekt het boek de rol van diëtisten bij de ondersteuning van patiënten met chronische aandoeningen, zoals diabetes en obesitas, en het belang van educatie en preventie om gezonde voeding en levensstijlkeuzes te bevorderen. Het boek biedt praktische handvatten voor diëtisten om deel uit te maken van een geïntegreerd zorgsysteem en benadrukt het belang van samenwerking, patiëntgerichtheid en een holistische benadering om de kwaliteit van zorg te verhogen en de patiënttevredenheid te verbeteren.